Ik kom uit een gezin van zes kinderen. Vader, moeder, twee meisjes en vier jongens. Ik ben de oudste, daarna vier jongens en tenslotte nog een zusje. Elk jaar werd er een kindje geboren, dus we zaten qua leeftijd dicht op elkaar. In die tijd, dan spreek ik over de jaren ’40 en ’50, was dat heel normaal. Mijn moeder was helaas al vroeg weduwe; ik was 8 jaar oud toen mijn vader overleed. Het was een zware opgave voor haar als je ook nog bedenkt dat mijn zusje geestelijk gehandicapt was. Maar het leven ging door.
Ik kreeg al vroeg verantwoordelijkheid
Al vroeg merkte ik dat de oudste zijn niet altijd fijn is. Misschien had het ook te maken met het feit dat ik een meisje was, want ‘die kunnen mooi helpen’, zoals mijn opa duidelijk maakte. Ik snapte daar niet veel van, ik was immers nog zo jong. Dat zou wel bedoeld zijn voor later, dacht ik, maar dat bleek niet zo te zijn. Ik kreeg al vroeg veel verantwoordelijkheid en moest veel helpen in huis: oppassen, boodschappen doen, voor mijn zusje zorgen en nog veel meer. Vaak werd er gezegd: “Je bent de oudste, dus jij moet het goede voorbeeld geven.” Maar wat was het goede voorbeeld dan? Dat werd mij niet uitgelegd. Daar was ook geen tijd voor. Ik denk dat dit alles van grote invloed is geweest op de rest van mijn leven.
Nu zou het allemaal beter worden
Verantwoordelijkheid nemen deed ik veel te veel. Ik was ontzettend onzeker en vertrouwde mezelf nooit. Mijn broers maakten daar behoorlijk misbruik van en ik was dan ook blij toen ik het huis uitging voor mijn eerste baan als basisschoolleerkracht. Nu zou het allemaal beter worden. Ik hoefde niet meer te helpen in huis en ik kon doen en laten wat ik wilde. Althans dat dacht ik. Maar zo werkt dat natuurlijk niet en daar zou ik snel achter komen.
Ze moesten helpen op de boerderij
Ik kreeg een baan op een basisschool in een klein dorp. Grote klassen met kinderen die over het algemeen op een boerderij woonden. Ik had toen groep vier met 45 kinderen. In die tijd, in de jaren ’60 was dat heel normaal. Maar wat ik niet had verwacht, was dat deze kinderen na schooltijd niet mochten spelen maar mee moesten helpen op de boerderij. Pas als ze klaar waren met hun taak konden ze gaan spelen. En dat vonden ze heel gewoon. “Je moet ze vroeg verantwoordelijkheid bijbrengen”, zei een vader een keer tegen mij. “Daar hebben ze later profijt van.”
Ze wist hoe zwaar het leven kon zijn
Ik begon me af te vragen of het dan normaal was geweest dat ik thuis ook mee had moeten helpen. Ik zou er immers profijt van hebben. Niet dat mijn moeder dat ooit tegen mij had gezegd, maar ik denk dat dat ook haar bedoeling was. Ze wist hoe zwaar het leven kon zijn en wilde mij daar kennelijk op deze manier op voorbereiden. En het was uit pure noodzaak voor haar om het wat draaglijker te maken. Wat dat uiteindelijk zou betekenen voor mij als persoon kon ze niet vermoeden. En dat is ook absoluut niet haar schuld. Zij had er niet voor gekozen om zo vroeg weduwe te worden en achter te blijven met zes kleine kinderen.
Niet opvallen, dan kun je ook niets fout doen
Mijn plaats in het gezin waarin ik opgroeide en de verantwoordelijkheid die ik kreeg, hebben ervoor gezorgd dat ik erg onzeker werd en het liefst op de achtergrond bleef. Niet opvallen, dan kun je ook niets fout doen.
Veel verantwoordelijkheid dragen
Te grote verantwoordelijkheid kun je zelf nemen. Dat deed ik uit onzekerheid. Het heeft me heel veel energie gekost om daar vanaf te komen. Dat is nog niet eens zo lang geleden. Later heb ik er ook met mijn broers over gesproken. Die hebben daar geen last van gehad. Zij waren natuurlijk ook niet de oudste en ze hadden elkaar. Ze begrepen het wel dat het zo gegaan was, omdat het in die tijd heel gewoon was dat het oudste kind, zeker als het een meisje was, veel moest helpen en verantwoordelijkheid dragen.
Nu ik erop terugkijk, denk ik soms: wat heb ik het mezelf moeilijk gemaakt. Ik had het anders willen doen, maar durfde het niet. Verantwoordelijkheid nemen kan belastend zijn. Maar het hangt er vanaf wat je ermee doet.
