Hoe weet je waar jouw grenzen liggen?

Ik denk eerlijk gezegd dat we dit nooit helemaal precies weten. We kunnen grenzen alleen maar voelen. Niet weten. Maar heel bewust voelen. Telkens weer, elke dag opnieuw. In dit blog, dat ik in februari schreef, was ik bezorgd om de collectieve grenzeloosheid die bijna epidemische vormen aanneemt met veel emotionele en fysieke schade als gevolg. Maar wat zijn je grenzen eigenlijk en hoe voel je dan waar ze liggen?

Grenzen zijn een soort persoonlijke spelregels die voortkomen uit je overtuigingen, waarden, meningen, ervaringen en opvoeding. Ze helpen je om te bepalen wat voor jou goed en niet goed voelt. Grenzen zijn dus super belangrijk om te weten hoe je goed voor jezelf kunt zorgen en hoe je door anderen behandeld of benaderd wilt worden. 

Wat is er dan zo belangrijk aan grenzen?
Grenzen geven je de ruimte om jezelf te zijn en om te kunnen leven zoals jij dit wilt. Daarnaast geven ze duidelijkheid. Voor jezelf en voor de ander. Grenzen zijn heel persoonlijk. Zodat jij jouw pad kunt volgen, kunt zijn wie je bent en doen wat jij belangrijk vindt. Zodat je in de flow van je eigen leven kunt staan. Grenzen gaan dus over jouw persoonlijke welzijn. Het heeft geen zin om je te vergelijken met anderen. Als Carolien 60 uur per week aan haar bedrijf werkt en zich daar helemaal energiek en blij van voelt, betekent dat niet dat jij dat ook ‘moet’ kunnen. 

Ik maak onderscheid tussen drie soorten grenzen. Je herkent ze vast en je kunt je ook voorstellen dat er een oplopende moeilijkheidsgraad zit om ze te voelen.

1. Fysieke grenzen: lichamelijk ongemak ervaren
Je staat in de supermarkt in de rij voor de kassa en je voelt dat er iemand net even te dicht achter je staat. Je ervaart een soort van fysiek ongemak dat maakt dat je een stap weg wilt zetten (vluchtreactie) of dat je je wilt omdraaien om er iets van te zeggen (vechtreactie).

Je herkent dit vast wel, mensen die fysiek te dicht bij je komen, die in je persoonlijke ruimte komen. Die persoonlijke ruimte is trouwens voor iedereen anders. Weet jij hoe groot jouw persoonlijke ruimte is en voel jij het als iemand daarbinnen treedt? Je kunt dit heel eenvoudig oefenen, in de supermarkt, in de trein, op de markt. Let maar eens heel bewust op de signalen die je lijf geeft als je heel langzaam naar een ander persoon loopt. Je zult er versteld van staan dat je persoonlijke ruimte vaak veel groter is dan je van tevoren hebt bedacht.

Deze fysieke grenzen geven aan wie wel of niet dichtbij je mogen komen en wie jou wel of niet mogen aanraken.

2. Emotionele grenzen: je gaat over je eigen grenzen
Emotionele grenzen gaan over het omgaan met je eigen emoties en verlangens en te voelen wat je nodig hebt.  Als jij je niet zo bewust bent van je emotionele grenzen loop je het gevaar dat je zelf over je eigen grenzen gaat. 

Ik had dit laatst zelf nog aan de hand. Ik was aan het wandelen op de hei, het was lekker buiten, de zon scheen en ik liep met stevige passen door. Ik had eindelijk weer even tijd voor mezelf. Mijn gedachten dwaalden af en ik kreeg heerlijke nieuwe plannen. Totdat ik een zacht getril in mijn jaszak voelde. Oh jee. De telefoon. Ik keek op mijn scherm en zag dat het een lieve, fijne collega van me was. Van binnen voelde ik in een fractie van een seconde een ‘nee’. Alsof mijn lijf even inkromp. Het was maar heel kort, heel subtiel en zacht. Meteen daarna nam ik toch op, want ik dacht dat ze even snel iets wilde vragen of overleggen. Dat doen we zo vaak. Eventjes snel. En ach, wat zijn nou die vijf minuutjes, ik heb de rest van de dag ook nog. 

Maar ja, er zijn zo veel van die ‘dat doe ik wel eventjes’ momenten. Waardoor het een gewoonte wordt en je op langere termijn niet meer in contact bent met met waar je persoonlijk behoefte aan hebt.

Welk verlangen wordt genegeerd?
Je lijf geeft dit in het moment zelf heel subtiel aan. Alsof je een inkrimpende beweging wilt maken, alsof je borstgebied even dichtgaat of er een hapering is in je ademhaling. Een gevoel van ‘nee, nu even niet’. Het beste wat je dan kunt doen, is even tijd nemen om dit te voelen en je af te vragen welk dieper verlangen nu aandacht vraagt. Welk verlangen wordt niet vervuld of gezien?

Je voelt het pas als je potje vol zit
Als je te vaak over deze persoonlijke emotionele grenzen gaat, dan ga je waarschijnlijk je grenzen pas voelen als het potje echt vol zit en het al te laat is. Je lichaam gaat het dan krachtiger aangeven, je ervaart dan bijvoorbeeld spanning in je schouders, onrust, slapeloosheid, stress, hoofdpijn of terugkerende vermoeidheid. Want één ding is zeker: als jij te vaak over je eigen grens gaat, verlies je energie. Je accu loopt leeg. Omdat je over een belangrijk verlangen heen stapt dat niet vervuld wordt. Ons lijf geeft het feilloos aan, maar ja, ons hoofd en al onze onbewust geconditioneerde gedrag- en denkpatronen gooien roet in het eten.

3. Mentale grenzen: je laat anderen over je grens gaan
Deze grenzen gaan over de vrijheid en het recht om je eigen mening en gedachten te hebben. Als jij het ergens niet mee eens bent, geef je dat dan aan of pas jij je aan? Ga je ertegenin en ontstaat er een conflict of lastig gesprek? Of houd jij je stil en doe je wat je denkt dat er van je verwacht wordt?

Ja zeggen, nee voelen
Ik heb me vaak aangepast om conflicten te vermijden of om geaccepteerd te worden in een sociaal-, werk- of familiesysteem. Ik heb vaak ‘ja’ gezegd en eigenlijk ‘nee’ gevoeld. Daardoor heb ik anderen toegestaan om over mijn grenzen te gaan. Nee zeggen vergt helder voelen en moed om radicaal eerlijk te zijn over wat je ten diepste vindt van een situatie.

Emotionele richtingaanwijzers
Je herkent een mentale grens het gemakkelijkste als iemand iets zegt of doet, of als er iets gebeurt, waar je boosheid bij voelt. Boosheid, frustratie, ongemak of irritatie zijn de emotionele richtingaanwijzers die aangeven dat een ander of een situatie over jouw mentale grenzen gaat. De enige manier om gezond met deze signalen om te gaan, is om jezelf bewust te worden van het verlangen dat onder de boosheid zit en die dan ruimte te geven en te bespreken. Je mag namelijk je eigen mening hebben, je eigen koers varen, je eigen waarden volgen en gaan staan wat voor jou ten diepste belangrijk is. Ook al is dat soms een hele klus.

Neem je gevoel, je lichaamssignalen serieus
Ik zou je nu heel graag een oefening geven waardoor je jouw grenzen kunt onderzoeken. Maar weet je, die oefening is er elke dag. Het enige dat je hoeft te doen is ruimte te nemen om te voelen. Neem je gevoel, je lichaamssignalen serieus en wees je ervan bewust welk verlangen of welke persoonlijke waarde niet wordt vervuld. Pas dan kun je beginnen om je grenzen helder aan te geven en te bespreken. 

Samen doen?
Wil je dat ik je help met het zoeken naar jouw grenzen? Neem dan contact met mij op.