Tijdens een gesprek of coaching zie ik het vaak: verwarring, het gevoel dat er iets niet klopt, dat het al langer schuurt, maar zonder duidelijke reden. ‘Ik doe toch alles goed?’ of ‘Waarom blijf ik me zó verantwoordelijk voelen?’ zijn vragen die ik regelmatig hoor. Voor mij zijn dat signalen om systemisch te kijken. Want vaak ligt de oorzaak niet in harder werken of nóg beter je best doen, maar in iets veel diepers: de onderstroom van het familiesysteem.
Die onderstroom wordt beïnvloed door drie systemische wetten: Plek, Orde en Geven & Nemen. Als deze wetten worden gerespecteerd, voelt het leven vaak lichter. Maar als er onbewust een disbalans is ontstaan, bijvoorbeeld in je gezin van herkomst, dan kun je dat tot ver in je volwassen leven blijven voelen.
Daar ging mijn vorige blog ook over: een tafelopstelling met Olivia. Naar aanleiding daarvan kreeg ik een aantal mooie reacties en vragen. Wat houden die systemische wetten nu precies in? En wat zien we dan in zo’n opstelling? In dit blog leg ik je dat uit, gewoon, zoals ik het ook aan je zou uitleggen tijdens een sessie aan tafel tussen de Playmobilpoppetjes.
1. Iedereen hoort erbij (de wet van Plek)
In elk familiesysteem heeft iedereen een plek. Ook degenen over wie niet wordt gesproken: miskramen, overleden kinderen, ex-partners. Als iemand onbewust wordt buitengesloten, zal iemand anders in het systeem diens plek proberen in te nemen. Dat veroorzaakt verwarring, vermoeidheid of schuldgevoelens.
Zo begeleidde ik laatst een vrouw die altijd maar zorgt, thuis én op het werk. In haar opstelling bleek dat haar moeder ooit een kindje had verloren, waar nooit over werd gepraat. Onbewust had mijn cliënt de plek van dat verloren zusje ingenomen. Ze voelde zich klein, onzichtbaar, en wilde het voor iedereen goedmaken. Door symbolisch ruimte te maken voor het ongeboren kindje, kwam er ook ruimte voor haarzelf.
2. De juiste volgorde (de wet van Orde)
Ieder systeem kent een natuurlijke volgorde. Ouders komen vóór kinderen, oudere kinderen vóór jongere, voorgangers vóór nieuwkomers. Als die volgorde wordt verstoord, ontstaat er onrust.
Zoals bij Olivia (uit mijn vorige blog), die onbewust op de plek van haar moeder was gaan staan. Maar ook bij een andere cliënt, een vrouw die altijd ‘aan’ stond: ze regelde, hielp, ondersteunde iedereen. Tijdens een opstelling plaatste ze zichzelf — intuïtief — als grootste poppetje midden op tafel, met iedereen eromheen. “Als ik het niet doe, gebeurt het niet”, zei ze. Maar terwijl we naar het beeld keken, zakte ze wat in. “Ik ben zó moe. Ik wil ook weleens gewoon klein zijn.” Als kind had ze al een volwassen rol op zich genomen. Door haar plek als kind terug te nemen, ontstond er ruimte om te voelen dat het niet allemaal op haar schouders hoeft te rusten.
3. Evenwicht in geven en nemen
Tussen gelijken – partners, vrienden, collega’s – werkt een relatie het best als geven en nemen in balans zijn. Bij ouder-kindrelaties is die balans bewust ongelijk: ouders geven, kinderen ontvangen. Maar als ouders daar (door hun eigen achtergrond) niet goed in slagen, kunnen die rollen verstrikt raken.
Een vrouw die ik sprak ontdekte na haar relatie met een narcistische ex dat ze zichzelf compleet was kwijtgeraakt. In haar opstelling werd duidelijk: zij had voortdurend gegeven, terwijl hij nam en controleerde. Dat patroon herkende ze uit haar jeugd, waar liefde betekende dat je jezelf wegcijfert. In de opstelling oefende ze met ruimte innemen, een grens stellen, een compliment ontvangen. Het leek klein, maar was voor haar groots. “Ik wist niet dat ik zó weinig ruimte innam”, zei ze. “En dat ik dat nu gewoon terug mag pakken.”
Wanneer is een opstelling helpend?
Een tafelopstelling is geen wondermiddel, maar wel een liefdevol en krachtig hulpmiddel om onderliggende dynamieken zichtbaar te maken. Vooral als je:
• steeds vastloopt zonder duidelijke reden
• jezelf voorbijrent of alles draagt
• oude patronen telkens terugziet
• verlangt naar verandering, maar niet weet waar te beginnen
• jezelf kwijtraakte in relatie tot een ander
• moeite hebt met grenzen of keuzes
• worstelt met schuldgevoel, perfectionisme of pleasegedrag
Of simpelweg: als je voelt dat er iets onder de oppervlakte speelt waar je met praten alleen niet bij komt.
Een klein poppetje, een groot inzicht
Tijdens individuele coaching en in mijn retreatweken in Andalusië werk ik vrijwel altijd met systemisch werk en tafelopstellingen. Omdat ze snel tot de kern komen, zelfs zonder dat je alles hoeft te begrijpen of uit te leggen. Het mooie aan een tafelopstelling is dat je niets hoeft te analyseren. Je hoeft het alleen op tafel te leggen en er samen naar te kijken. Wat vaag voelde, krijgt ineens vorm. En met inzicht komt beweging. En met beweging komt rust.
Ben je benieuwd wat jouw systeem je wil vertellen? Wil je je koers hervinden, ruimte maken voor jezelf, of loskomen van wat niet van jou is? Je bent van harte welkom, in een 1-op-1 traject of tijdens de retreatweek Op koers in Andalusië.
Eén reactie
Mooi Ingrid, hoe de poppetjes ons inzicht kunnen geven. De juiste plek innemen is bevrijdend en zorgt voor groei en ontwikkeling. Fijn dat je erover schrijft.