Ze is gestuurd door een collega voor een second opinion en ze neemt plaats in mijn kamer. Prima, denk ik, om samen met haar te onderzoeken of ik een andere perspectief of tools heb, maar zover komen we niet. Binnen 15 minuten is mijn beeld 180 graden veranderd. Ik realiseer me dat het niet om een pijnlijke knie gaat, want haar hele lijf doet zeer. En Desiree krijgt ineens gespiegeld waar ze onbewust al jaren voor wegloopt.
Ze blijkt alle mogelijke symptomen te hebben van uit de hand gelopen stress. Inmiddels vormt het een groot risico voor haar gezondheid en welzijn – fysiek en mentaal, voor haar belastbaarheid en draagkracht, en wat betreft haar inzetbaarheid en haar werkgeluk. Haar korte lontje zorgt ook voor regelmatige spanningen thuis. Ze kijkt me schuldbewust aan.
Van minder raak je al buiten adem
Ik stel een paar vragen en vorm een beeld van wat eraan vooraf is gegaan. Ze lijkt het zelf amper te beseffen, oprecht verrast door alles wat ze nu opsomt:
– Meerdere sterfgevallen dichtbij in korte tijd, zonder tijd of ruimte voor verlies en rouw.
– Haar partner die alle weekdagen op de weg is voor zijn werk.
– Puberkinderen die jongvolwassen zijn geworden, maar nog thuis wonen.
– Een verbouwing van drie jaar zonder enige vakantie.
– Opstapelende problemen op haar werk; zaken die al een hele tijd de verkeerde kant op lijken te gaan met veel onbegrip, verzuim en overbelasting als gevolg.
Het recept voor opbranden
Desiree werkt op de afdeling Human Resources. Ze vangt de onrust op zo goed als ze kan, maar houdt dat niet meer vol. Ze slaapt al jaren slecht en heeft chronisch tekort aan fysiek en mentaal herstel. Ze cijfert haar eigen behoeftes en de grens van wat ze kan of (niet) wil, weg. Ze zwijgt, slikt in en vermijdt gedoe en conflicten. Ondertussen vragen anderen haar om oplossingen voor problemen die zij niet de wereld uit kan helpen. Ze is betrokken, bescheiden, verantwoordelijk, loyaal en een harde werker. Een vrouw die voor iedereen de deur openhoudt en wil zorgen als ze de kans krijgt. En ze is heel, heel moe.
Er is meer nodig om haar uit de overlevingsstand te krijgen
Een aantal weken en gesprekken verder komen we op het voor mij herkenbare terrein. Verrassing en ongeloof hebben plaatsgemaakt voor een dieper besef over de ernst en de omvang van de vergaande gevolgen voor haar gezondheid. Lichamelijk is de spanning en onrust bijna onhoudbaar, maar ze worden onderdrukt als ballast. We hebben onder andere gewerkt aan haar slaapprobleem en een beter adempatroon, reductie van stress en meer ruimte en rust in het hoofd. Maar dat is niet voldoende om het tij te keren. De wortels van aanhoudende stress zijn oud en zitten diep, de patronen om te overleven en door te gaan zijn veranderd in snelwegen in het brein van Desiree. Er is meer nodig om haar uit de overlevingsstand te krijgen – en juist daar ziet ze tegenop.
De paradoxale drempel
Ze lijkt te schrikken als ik haar werk ter sprake breng. We verkennen samen de financiering om een coachtraject mogelijk te maken. Desiree wil haar collega’s en leidinggevende erbuiten laten; ze mogen niet weten dat zij hulp overweegt om te voorkomen dat ze opbrandt en uitvalt. Dit blijkt een gevoelig terrein, waar ze liever van wegblijft dan dat ze haar kwetsbaarheid laat zien. Ze bevindt zich op de paradoxale drempel. Ja, er is een probleem, zo omvangrijk dat ze er niet omheen kan, en tegelijk botst het verkennen van de opties voor herstel tegen haar eigen weerstand. Het lijkt voor Desiree comfortabeler en veiliger om haar kuil te blijven graven, dan actief aan een way-out te denken. Daar is een verklaring voor, maar het is allesbehalve helpend op zo’n moment, in deze fase van stress.
Ze houdt de boot af
Het hart van Desiree weet al lang dat er grondig iets zal moeten veranderen in haarzelf. Het stresssysteem piept en kraakt, is op hol geslagen en houdt de alarmfase continu aan. Het kan ook verlammend werken en schakelen op overleving op de achtergrond, in het niemandsland, zo stil en ongemerkt mogelijk door het leven te gaan – in de hoop dat het aanhoudende slecht weer wel overwaait. De mind is ergens wel bewust van het probleem en probeert koortsachtig – dag en nacht – het raadsel op te lossen; verklaren en in goede banen te leiden. De mind kan de aanstaande verandering, de nodige stappen en wat die betekenen niet overzien en houdt de boot af. Ook al is de investering voor haar eigen welzijn, ze gunt het herstel zichzelf niet echt. Terwijl ze er juist wel naar snakt, eraan toe is.
Met volle vaart tegen de vangrail?
Op dit dubbelzinnige terrein ben ik vaak geweest, ik ken het landschap goed. Het patroon is universeel, maar elke persoon en de fase van het leven is anders. Als therapeut en coach vraag ik me nu weer af; waar doe ik goed aan? Ruimte geven, de beslissing bij Desiree laten en afwachten tot ze verstandig wordt of zinkt? Of toch haar het besef geven dat ze binnenkort tegen de vangrail botst als ze niet nu afremt? Meestal doe ik eerst het ene, en iets later het andere. Daartussenin houd ik een lifeline open. Ik laat Desiree niet zwemmen, maar gooi haar regelmatig een boei toe – in de hoop dat ze het een keer vastpakt. Tot ze zelf tot de conclusie komt dat zout water echt haar dorst niet lest, de bodem te diep en niet voelbaar is, en dat het land in zicht haar redding betekent, niet haar ondergang.
Al vaker heb ik (achteraf) een oprechte dank ontvangen voor deze lifeline, de deur openhouden en boeien blijven gooien tot er één opgevangen wordt. Beiden dankbaar voor de goede afloop.
Als ik gooi, vang jij op?
Komt het verhaal van Desiree jou bekend voor? Ik heb boeien genoeg en gooi er alvast eentje jouw kant op. Pak het vast als het jouw tijd is om naar de overkant te zwemmen, het roer om te gooien, de wortels van stress door te knippen en de eerste stap te zetten. De stap waarvan je hart allang weet dat je die gaat zetten als je er echt genoeg van hebt. Laten we daarover praten, weet dat je welkom bent. Of verken eerst hier de kust.
