Tranen rollen over haar wangen en verraden frustratie en verdriet. Hoop en geduld worden al te lang op de proef gesteld; zij herstelt maar niet. De vermoeidheid is onvoorspelbaar en ze herkent zichzelf niet in de prikkelgevoelig- en vergeetachtigheid. Ze moet steeds ‘nee’ zeggen in plaats van altijd ‘ja, dat is goed’. En man, wat is dát lastig, onverdraagbaar bijna. Het lukt haar maar niet om een balans te vinden in actief zijn en toegeven aan de nukken van haar lichaam.
Ze is snel haar energie kwijt, heeft dagelijks last van hoofdpijn en brain fog, ze slaapt matig en kan haar werk nog niet aan. Het lijkt alsof alles voor haar nog steeds stilstaat, terwijl de wereld doordraait en het onbegrip op het werk groeit.
Een onvoltooid herstel
Dit is wat ik in de praktijk wekelijks tegenkom. Mensen die besmet zijn geweest met het COVID-19 virus, thuis zijn uitgeziekt en niet goed opgeknapt binnen een paar weken. Zij zitten vast in een onvoltooid herstel: Long Covid of Post Covid Syndroom (PCS). Een erkende diagnose verklaart waarom zij nog niet de ‘oude’ zijn. Het communiceert ook wat makkelijker, maar daarmee zijn deze mensen er nog niet van af.
Wat zijn de klachten van Long Covid?
Volgens een grootschalig, recent onderzoek in Maastricht heeft 55% van de niet opgenomen Covid-patiënten (gemiddelde leeftijd 48) na drie maanden last van vijf tot zea restklachten en maar liefs 91% heeft er één of meer. De meest voorkomende klachten zijn:
– vermoeidheid
– kortademigheid en/of benauwdheid
– spierpijn
– hoofdpijn en/of duizeligheid
– somberheid en angst
– problemen met concentratie en geheugen
– inspanningsintolerantie
– slaapproblemen
– hoesten en/of keelpijn
Fysiotherapie
Mensen met PCS worden door de huisarts doorverwezen naar fysiotherapie voor het gedoseerd opbouwen van conditie. Daarnaast leren zij – met vallen en opstaan – meer geduld te hebben en beter leren voelen en respecteren wat het lichaam nodig heeft, zoals gezonde voeding, niets doen, slaap en stilte. De tijdelijke beperkingen – de handrem – in alles wat je doet, is verre van plezierig. Het hoofd wil verder, het lichaam doet er niet aan mee en weigert ‘de oude’ te worden.
Hoge mate van stress
Wat mij als therapeut en coach is opgevallen, is dat het leven van deze mensen voor de besmetting met Covid-19 erg druk en stressvol was. Ze liepen op hun tenen door werk, relationele hobbels, persoonlijke dilemma’s en zelfs dreigende burn-out of een nog niet gediagnosticeerde PTSS. In tijden van stress functioneert het immuunsysteem slechts op een matig tot redelijk niveau, verre van optimaal. Daardoor kan het afweersysteem onvoldoende reageren op het virus en blijft de afweerreactie op de achtergrond zelfs aanstaan, ook al is het virus al uit het lichaam.
Zorgen voor het immuunsysteem is dus erg belangrijk. Evenals een leven met minder stress.
Stress bij de wortel aanpakken
Aanhoudende stress en spanning is dus nauw betrokken bij het ziek worden en kan het herstel in de weg staan. Het is daarom extra belangrijk om de wortel van stress te kunnen opsporen en aanpakken. Stressvaardig worden, een mogelijk trauma uit het verleden verwerken en bewuster kiezen voor wat echt belangrijk is in het leven hebben een positieve impact op het herstel van PCS. Als coachende mindful fysiotherapeut geef ik mee dat het doseren van activiteiten en prikkels helpt tegen het jojo-effect, vooral als je de tijdelijke beperkingen kan aanvaarden en compassie en liefdevolle aandacht kunt opbrengen voor jezelf. Doseren werkt (alleen) als het vanuit jezelf komt.
Wetenschap dat het herstel onderzoekt
Klinische Psycho-Neuro-Immunologie (kPNI) bestudeert hoe het lichaam als een geheel functioneert, hoe we ziek worden of niet meer herstellen. De kPNI gaat ervan uit dat er samenhang is tussen onze mentale gezondheid, ons immuunsysteem, hormonen en hersenen. Stress speelt hierin een belangrijke rol, net als voeding. Door de virusinfectie ontstaat er schade op celniveau: in de longen en luchtwegen, middenrif, slijmvliezen en het brein. Het repareren daarvan duurt langer en vereist de juiste (opname van) stoffen, vitaminen en mineralen uit volwaardige voeding. Naast de basisbehoefte kunnen aanvullende supplementen – uiteraard rekening houdend met individuele verschillen en het klachtenbeeld – een groot verschil maken in het afnemen van de vermoeidheid en andere restklachten.
Er zijn ook voordelen aan Long Covid
Thijs, die al anderhalf jaar met PCS leeft, vertelde mij onlangs: “Ik heb nog steeds klachten, maar met hulp en door het aanvaarden van de situatie heb ik ermee leren leven. Sterker nog, door mijn nieuwe weekindeling en werkritme, door het leren respecteren van mijn grenzen en door bewuste keuzes te maken ben ik beter gaan herstellen. Het leren omgaan met PCS heeft mij wijsheid gebracht, respect voor mijn lichaam en dankbaarheid voor mijn gezin en ons leven samen. Ik leef bewuster, heb weer plezier en vind het geluk in kleine dingen en in de verbinding met mensen dichtbij huis. Ik geniet van het rustigere tempo van het werken en leven, terwijl aan mijn passie en drijfveren niets is veranderd. Ik zou niet meer terug willen naar mijn oude leven met de overvolle agenda, files, niet echt aanwezig zijn voor mijn naasten en steeds in mijn hoofd leven in het volgende moment.”
One size does not fit all
Iedere persoon met PCS is anders. Er is ook geen one size fits all oplossing. Ik geloof wel dat je het lichaam kan ondersteunen met volwaardige voeding en door tekorten aan te vullen daar waar het hard nodig is, om op celniveau de schade te helpen repareren en het afweersysteem te normaliseren. Dat zou ik aan de kPNI-therapeuten en -artsen overlaten. Mijn eigen expertise en kracht ligt bij het veranderen van mindset, het aanpakken van stress bij de wortel en het samenwerken met het lichaam in plaats van ermee in gevecht zijn.
Ken je iemand met PCS/Long Covid?
Of heb je zelf nog steeds last van onvoltooid herstel? Laat je daarbij coachen door deskundigen; geef je lichaam wat het nodig heeft, verander je mindset en zorg ook voor een gezond en zo optimaal mogelijk werkend immuunsysteem. Wil je eindelijk vooruit? Boek een gratis eerste gesprek voor persoonlijk advies en begin al vandaag met het nieuwe hoofdstuk van je herstel.
4 reacties
Super artikel, Laura, heel herkenbaar voor iemand met PCS. Dat aanvaarden is zó lastig. Naar mijn idee is niet alleen een stressvol leven van invloed, maar is ook de mate waarin een lichaam in staat is voedingsstoffen op te nemen (wat natuurlijk indirect weer het gevolg kan zijn van stress) ook een mede reden. Hoe denk jij daarover? De tips die je deelt van natura Foundation zijn fijn, maar hebben m.i. vooral te maken met preventie, ze hebben ook een goed artikel over wat te doen als je PCS hebt. Ik deel graag de link hier, als dat mag, https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/artikelen/20801/leefstijl-de-sleutel-tot-een-beter-herstel-na-corona-infectie
Hoi Willy,
dank je wel voor je reactie. Het aanvaarden ís ook heel lastig, nog lastiger vaak dan de symptomen afzonderlijk. En inderdaad, ook de mate van opname van de voedingsstoffen heeft invloed op het herstel. Aanhoudende, zich herhalende stress en hoge tempo van het leven onderdrukt ook onze optimale spijsvertering, dus mogelijk heeft stress indirect ook invloed op de opname van de cruciale stoffen. Dit is echter niet specifiek mijn werkterrein, en net als ik schreef, zou ik deze begeleiding overlaten aan een kPNI-deskundige, die nog beter ook de individuele verschillen kan opsporen en daarin adviseren.
Het artikel achter de link was inderdaad bedoeld als reminder voor iedereen; hoe kun je je immuunsysteem boosten. Dit heeft in de media natuurlijk veel te weinig aandacht gekregen. Dank voor het artikel dat je hebt gevonden, dat kan ik ook meer gaan delen. Alle zinnige stappen die we samen kunnen zetten om van PCS/ Long Covid te herstellen, helpen mee.
Bedankt dat je mijn klachten nu een naam hebben gekregen dankzij jouw artikel Laura.
Ik vond het verhelderend om te lezen en merk dat verplichte rust lastig is, maar o zo welkom voor mijn lichaam en geest
Liefdevolle groeten
Sandra
Hoi Sandra, Fijn als mijn blog jou heeft geholpen, ook als het gaat om herkennen en erkennen van wat er aan de hand is. Daar begint het herstel in dit geval ook vaak mee. Ja, rusten is voor velen van ons ongeveer het moeilijkste wat er is, minstens een uitdaging. Mijn ervaring is dat wanneer men zich daaraan toegeeft, het al een stukje beter gaat. Het lichaam weet wel vaak wat het nodig heeft, alleen onze mind en de gedachten stribbelen daar zo vaak tegen. Ik wens je wijsheid, geduld en natuurlijk een spoedig herstel. Als ik iets voor je kan betekenen, laat het weten via de link, onderaan het blog (‘Boek een gratis eerste gesprek’). Ik kijk graag samen met je welke stappen jij op dit moment kunt zetten om verder te komen.