Wat begon als een gesprek over haar volle en drukke leven, over het stellen van prioriteiten en het vinden van meer ruimte en rust, liep uit op een onverwachte wending. Iets in de manier waarop ze opeens over haar moeder sprak, raakte me. En niet veel later zaten we samen gebogen over de tafel, tussen de Playmobilpoppetjes, in een systemische tafelopstelling.
Wat is een tafelopstelling eigenlijk?
Een tafelopstelling is een vorm van coaching gebaseerd op systemisch werk en familieopstellingen, maar dan in het klein. Daarom is het heel makkelijk toe te passen tijdens coaching, omdat je geen grote ruimte nodig hebt of een groep mensen die als representant kan optreden. Je hebt alleen jezelf, je gesprekspartner en een aantal willekeurige objecten nodig. Ik gebruik zelf graag Playmobilpoppetjes, die heb ik dan ook altijd in de buurt als ik een coachgesprek heb.
Waar kan een opstelling over gaan?
Meestal gaat een opstelling over een ongewenst of ongemakkelijk patroon in je leven dat ergens in het verleden is ontstaan, vaak in relatie tot het gezin van herkomst. Zoals angst, schuld, verdriet, please- of fiksgedrag. Maar de vraag kan ook gaan over heel abstracte dingen als vermoeidheid, doelen, obstakels of verantwoordelijkheid.
Een soort innerlijk beeld van een situatie opstellen
Ik vind het begeleiden van een tafelopstelling altijd magisch. Ik vraag mijn cliënt om intuïtief de poppetjes op tafel te plaatsen, op een manier waarop zij de dynamiek voelt. Ze brengt dus een soort innerlijk beeld van een situatie naar buiten en legt het neer op tafel, zodat we er samen naar kunnen kijken. Ik kijk natuurlijk vanuit mijn systemische bril naar de poppetjes. En dan gebeurt er iets bijzonders: wat eerst nog vaag voelde, krijgt ineens vorm, ruimte en energie. Zo ook bij Olivia die zich regelmatig schuldig voelt naar haar oude en hulpbehoevende moeder. Ze vertelt me dat ze soms voelt dat ze er onvoldoende is voor haar moeder, simpelweg omdat ze in Spanje woont en haar moeder in een verzorgingshuis in Nederland.
Een klein meisje als moeder
Als ik Olivia vraag om een poppetje te kiezen dat haar moeder vertegenwoordigt, pakt ze een klein meisje. Direct merk ik dat er iets gaande is. Voor zichzelf kiest ze een grote volwassen vrouw. Ze plaatst beide poppetjes dicht bij elkaar en pal tegenover elkaar op de tafel. Ik stem af op wat ik zie en voel en krijg meteen een ingeving over hoe dit beeld systemisch niet klopt; de verhouding is verstoord, de dynamiek voelt niet kloppend. Olivia kijkt ook naar de opstelling voor haar en vertelt: “Hoe meer ik voor haar doe, hoe hulpelozer en kleiner ze lijkt te worden. Ze leunt op me. En hoe meer ze dat doet, hoe groter ik me voel. Maar ook schuldiger. Alsof ik haar niet genoeg help, alsof ik haar nooit genoeg kan geven.”
De liefde is verstrikt geraakt
Voor mij is dit een heel belangrijk teken. Want in een ‘gezond’ familiesysteem is de ouder ‘de grote’ en het kind ‘de kleine’. Niet andersom. De ouder geeft en het kind ontvangt. Als dat (meestal onbewust) uit balans is, ontstaan er spanningen, vermoeidheid, schuldgevoelens of zelfs irritatie, boosheid en verwijdering. Olivia is systemisch van haar plek geraakt. Niet omdat ze dat wil, maar omdat het leven dat zo van haar gevraagd heeft en omdat ze doet wat ze kan. Deze tafelopstelling laat in een paar minuten zien dat moeder en dochter elkaar onbewust en onbedoeld, vanuit alle liefde, vasthouden in een systemische verstrikking die doorbroken mag worden.
Ieder heeft een eigen plek in het systeem
Ik nodig Olivia uit om in stilte een symbolische buiging te maken voor haar moeder. Niet omdat haar moeder alles perfect heeft gedaan, maar simpelweg omdat het haar moeder is. De bron van haar leven. Haar moeder is nou eenmaal de grote en niet andersom.
Ze laat haar poppetje buigen voor dat van haar moeder. We zijn even stil. En dan zegt ze zacht: “Oh… mijn moeder groeit.” Ik krijg kippenvel. Wat is dit toch bijzonder. Ze pakt het kleine meisje weg en vervangt het door een volwassen vrouw-poppetje. “Ze is geen kind. Ze is een vrouw met een rijk leven achter zich. Het is mijn moeder. Ik ben niet haar moeder.”
Er verandert iets. Niet alleen op de tafel, maar ook in Olivia’s lijf en in haar energie. Alsof er meer ruimte en ontspanning is. Olivia kan weer op haar plek gaan staan: de plek van de dochter.
Je neemt je plek in het systeem terug
Later vertelt Olivia dat ze zich als kind zich eigenlijk altijd al verantwoordelijk voelde voor haar moeder, en voor anderen. Ze was altijd de regelaar, de helper, degene die gedoe voor anderen oploste. Misschien herken je iets in Olivia’s verhaal. Misschien ben jij ook opgegroeid met het gevoel dat je voor een ouder moest zorgen, je moest aanpassen of verantwoordelijkheid moest nemen die eigenlijk niet bij jou hoorde. Misschien voel je je nu, als volwassene, nog steeds schuldig als je niet ‘genoeg’ doet voor je vader of moeder.
Kleine bewegingen met grote impact
Wat zou er gebeuren als jij weer even kind mag zijn? Als jij jouw ouder weer als ‘de grote’ mag zien, zelfs als ze kwetsbaar en hulpvragend worden. Om in zo’n situatie als volwassene weer de kind-plek te pakken, kun je hele kleine dingen doen. Vraag je moeder eens naar dat ene heerlijke recept, of laat haar koffie voor jou zetten. Vraag je vader om advies in plaats van dat je hem steeds zegt wat hij moet doen. Het zijn kleine bewegingen die grote impact kunnen hebben.
Een diepe transformerende uitwerking
Tafelopstellingen lijken op het eerste gezicht misschien wat abstract, abracadabra of onnozel. Maar de uitwerking is vaak diep en transformerend. Doordat je je systeem van een afstand bekijkt, wordt helder waar je misschien onbewust uit verbinding bent geraak. Met jezelf, met je familie, met je natuurlijke plek. Als je weer op jouw plek gaat staan, komt er rust. Dan hoef je niet meer te compenseren of te ‘fiksen’. Dan kun je weer keuzes maken die kloppen en die het systeem rustiger maken.
Voel je welkom
Ik gebruik heel vaak mijn systemische deskundigheid tijdens coaching, omdat het zacht, liefdevol en verdiepend werkt en het vaak nét dat duwtje geeft om dingen in beweging te zetten. Dat is zó verhelderend! Wil je ook onderzoeken wat er niet stroomt in je leven? Waar disbalans is of wat jouw systeem je wil vertellen? Of wil je weten hoe je misschien een stapje terug (of juist vooruit) kunt doen? Je bent van harte welkom: www.ingrid-smit.nl
