Esther heeft afgesproken met haar vriendin, die honderduit praat over wat haar allemaal bezighoudt. Esther luistert, stelt vragen, toont begrip. Als ze dan later zelf haar verhaal vertelt, pakt haar vriendin haar mobiel en kijkt naar het scherm. Dat doet Esther pijn. Blijkbaar is haar verhaal niet belangrijk genoeg. Is zij niet belangrijk genoeg. En dit is niet voor het eerst. Voor haar hoeft de vriendschap niet meer.
Overtrokken reactie?
Een overtrokken reactie of juist niet? Haar reactie heeft volgens de Polyvagaal theorie alles te maken met haar autonoom zenuwstel. In rust bewaakt het de werking van je hart, longen, lever, galblaas, maag, darmen, nieren en geslachtsorganen. Stuurt het je ogen, oren en gezichtsuitdrukking aan.
Voor je bewuste denken uit
Daarnaast speurt het altijd naar (levens)gevaarlijke situaties. Als het die waarneemt, zet het je aan tot vechten, vluchten of bevriezen. Het helpt je weer in veiligheid te komen. Wat je doet, is puur primitief. Het gaat voor je bewuste denken uit. Je begrijpt het zelf niet eens.
Alles voor veiligheid
Veiligheid is het fundament van je autonoom zenuwstelsel. Dat is diep en verankerd als je je veilig voelt. Net als de fundament van een huis. Maar bij (levens)gevaar verlies je de grond onder je voeten.
Tijgers zijn gevaarlijk
Je autonoom zenuwstelsel reageert op prikkels van binnenuit en op situaties in je omgeving. Hoe je reageert, is gebaseerd op je ervaringen van kinds af aan, op ervaringen vanuit je familiesysteem en zelfs vanuit de evolutie. Daarom weet je bijvoorbeeld feilloos dat tijgers gevaarlijk zijn. Zelfs al heb je ze nog nooit gezien.
Biologische botheid
Het autonoom zenuwstelsel kan al op iets heel kleins reageren. Bijvoorbeeld op biologische botheid, waarbij de verbinding tussen jou en je gesprekspartner heel kort wordt onderbroken. Meestal onbewust en ongewild, maar zo wordt het niet ervaren door jouw autonoom zenuwstelsel. Denk aan:
- je gesprekspartner kijkt even op zijn of haar mobiel
- je gesprekspartner kijkt even weg
- je gesprekspartner wordt even afgeleid door gedachten
Een breuk in het contact
Al wordt het niet zo bedoeld, je kunt het als een breuk in het contact ervaren. Wat je autonoom zenuwstelsel je daarop laat doen, is afhankelijk van wat je hebt meegemaakt in je kindertijd.
Veilig gehecht
Ben je als kind gehoord en gezien in je behoeftes en daardoor veilig gehecht opgegroeid, dan zal dit je niet veel doen. Je fundament staat stevig. Het is zoals het is. Misschien maak je er even een grapje over en daarmee is het gedaan.
Onveilig gehecht
Heb je als kind meegemaakt dat er niet of nauwelijks aan je behoefte is voldaan, of heel wisselend, dan kun je onveilig gehecht opgroeien. Je fundament is wankeler en zo’n incident heeft impact op je. Het houdt je bijvoorbeeld nog dagen bezig. Alles wat je (anders) had willen zeggen en doen, blijft maar door je hoofd gaan.
Getraumatiseerd
Ben je als kind getraumatiseerd geraakt, dan ontbreekt bijna je hele fundament. Je bent extra gevoelig voor de meest subtiele trillingen. Dat maakt de impact nog vele malen groter. En funester. De vriendschap kan voor jou als gevaarlijk aanvoelen.
Bewust bot zijn, zoals een narcist doet
Als je ziet wat een effect iets kan hebben dat door een goedwillende gesprekspartner onbewust wordt gedaan, stel je dan eens voor als het bewust wordt gedaan. Zoals een narcist dat kan. Je wordt genegeerd. Er wordt gezucht. Met de ogen wordt gerold.
Silent treatment
Ook wat je in relaties meemaakt, is van invloed op je fundament. Een narcist zet biologische botheid nog groter in. Denk maar aan een silent treatment van uren of dagen. Hoe je dat ervaart hangt ook weer af van je fundament. Een van mijn cliënten vindt het lekker rustig. De meesten geeft het echter een gevoel er niet toe te doen. Niet goed genoeg te zijn.
Je autonoom zenuwstelstel grijpt in
Je autonoom zenuwstelsel kan op diverse manieren ingrijpen op biologische botheid.
- Je vlucht: je valt stil, sluit je gevoelens af en/of loopt weg.
- Je vecht: je gaat heel veel praten om maar niet te hoeven voelen of je wordt boos en/of valt uit.
- Je bevriest: je gaat uit verbinding, keert je naar binnen en laat de vriendschap doodbloeden.
Gelukkig niet in steen gebeiteld
En dat terwijl de ander – behalve de narcist dan – zich van geen kwaad bewust is. Gelukkig staat de reactie van je autonoom zenuwstelsel niet in steen gebeiteld en kun je de manier van reageren veranderen.
Helemaal geen last meer
Esther is samen met mij gaan onderzoeken welke prikkels wat doen met haar autonoom zenuwstelsel en tot welk gedrag ze wordt aangezet. Alleen al dat weten, helpt haar enorm. Ze begrijpt zichzelf beter. Ook kiest ze er steeds vaker voor anders te handelen. Daarnaast is ze aan haar zelfbeeld en zelfwaarde gaan werken. Ze heeft onlangs weer afgesproken met haar vriendin en pas naderhand bedacht ze zich dat haar vriendin weer op haar mobiel had gekeken, maar dat het haar helemaal niets deed.
Zelf kiezen voor je eigen veiligheid
Wil je samen kijken naar het wat, wanneer en waarom van jouw zenuwstelsel en zelf kunnen kiezen wat je doet om je veilig te voelen? Ik help je hier graag bij. Klik hier zodat we samen kunnen kijken wat jij daarvoor nodig hebt.
