Veel mensen weten dat EMDR een effectieve methodiek is bij trauma. Dat is ook mijn ervaring. Wat minder mensen weten is dat je EMDR ook kunt inzetten om hardnekkige negatieve overtuigingen van hun lading te ontdoen. Hoe dat werkt, ga ik vertellen.
Hoe werkt EMDR?
Bij EMDR ga je terug naar een herinnering waar je last van hebt. Je visualiseert daarbij een foto in je hoofd van het moment dat de meeste spanning of nare emotie oproept. Vervolgens laat je alle gevoelens, gedachten, herinneringen, fysieke gewaarwordingen, beelden en associaties opkomen. In combinatie met al deze associaties biedt de therapeut een zogenaamde afleidende stimulus aan. De meest gebruikte is met je ogen de vinger van de therapeut volgen. Er vindt dan een proces plaats waarbij je gaat merken dat de spanning of de nare emotie gaat dalen, totdat je neutraal naar de foto kunt kijken. Dit betekent niet dat de herinnering dan niet naar meer is, maar wel dat je er neutraler naar kunt kijken.
Waarom het werkt
Er is veel onderzoek naar EMDR gedaan en daar komt uit dat het een bewezen effectieve methode is. De meest recente verklaring waarom het werkt, is door de combinatie van helemaal naar een emotie toegaan, terwijl je er tegelijkertijd uit wordt getrokken met iets dat je afleidt. Door deze combinatie ontstaat meer afstand en wordt de herinnering van de voorgrond (werkgeheugen) naar het lange termijn geheugen (archiefkast) geplaatst. Je kunt dan de herinnering beter verdragen zonder in angst of paniek te raken bij die herinnering.
Hoe het werkt op kern-overtuigingen
Hierbij zet je EMDR op een andere manier in. Je werkt dan met herinneringen uit het verleden die van invloed zijn geweest op een bepaalde kern-overtuiging. Hierbij gaat het dan niet zozeer om trauma, maar om herinneringen die hebben geleid tot de vorming van een bepaalde overtuiging. Hoe dat werkt werd eigenlijk in de Disney film ‘Inside Out’ heel mooi verbeeld.
De film ‘Inside Out’
De Disney film ‘Inside out’ gaat over een meisje (Riley) dat moet verhuizen. In de film zie je hoe in de regiekamer in Riley’s hoofd verschillende emoties strijden om voorrang. Hoewel dit ook een interessant gegeven is, gaat het mij nu om de tweede laag in de film; de laag waarin de invloed van herinneringen op emoties wordt verbeeld.
Het geheugen wordt in deze film gevisualiseerd als een grote opslagplaats met allerlei ballen waarin herinneringen zijn opgeslagen. Naast gekleurde ballen zijn er ook gouden ballen. Hierin zitten zogenaamde kernherinneringen. Met name deze gouden ballen zijn belangrijk omdat deze kern-herinneringen van invloed zijn op het gedrag van Riley. Als een bal naar een bepaalde plek rolt – via een soort lotto-ballenmachine – kleurt deze herinnering de beleving van Riley over iets op dat moment. Wanneer Riley naar ijshockeyles gaat in de nieuwe stad wordt ze vrolijk als de bal met een positieve herinnering over schaatsen naar de voorgrond rolt. Maar ze wordt verdrietig als per ongeluk een negatieve herinnering over een missend doelpunt bij ijshockey wordt geactiveerd.
De metafoor van de gouden geheugenbal
De gouden geheugenbal vind ik een prachtige metafoor omdat het zo mooi tastbaar visualiseert wat er in werkelijkheid vaak gebeurt. In het hier en nu kan een bepaalde emotie worden getriggerd. We denken dat dat komt door de situatie. Vaak resoneren er echter ook oude ‘geheugenballen’ mee. Zonder dat je het doorhebt bepalen deze ‘geheugenballen’ mede de emotionele reactie op een situatie. Als je sterker emotioneel reageert op iets dan logisch zou zijn, dan is dit vaak wat aan de hand is.
Kerncognities
Wat in deze film de gouden geheugenballen zijn zouden wij in de psychologie kerncognities noemen. Om met de metafoor van de gouden bal door te gaan, zou ik zeggen dat een gouden bal de samenvattende conclusie (kerncognitie) is die naar aanleiding van meerdere ervaringen is gevormd. Stel dat je bijvoorbeeld op de lagere school meerdere malen gepest bent dan zou een mogelijk gevormde kerncognitie kunnen zijn: ‘ik ben minder waard’, of ‘ik kan anderen niet vertrouwen’. Vervolgens kleuren deze kerncognities je gedrag in het hier en nu. Het is als de bril waarmee jij kijkt en vervolgens ook op situaties reageert.
EMDR op kerncognities
Nu is het dus mogelijk om EMDR toe te passen op een kerncognitie waar je last van hebt. Niet zozeer omdat de herinneringen nog steeds traumatisch zijn, maar om de gevoelsmatige lading die gekoppeld is aan een kerncognitie te doen dalen. In dat gevoel kies je één of meerdere herinneringen uit die gekoppeld zijn aan de gevormde kerncognitie en daar wordt dan de EMDR-techniek op toegepast. Doordat de herinneringen neutraler worden, gaat de sterkte van de kerncognitie ook minder worden. Je kunt dan ook beter gaan voelen dat de overtuiging niet waar is. Dat is voor mij tevens de meerwaarde van het inzetten van EMDR op overtuigingen. Dat je niet alleen met je hoofd weet dat een bepaalde overtuiging niet klopt, maar dat je gevoel ook daadwerkelijk mee verandert.
Oefenen met het hanteren van emoties?
Ik heb een online training stressreductie en mindfulness ontwikkeld. Hierin komende de belangrijkste oefeningen uit de mindfulness aan bod. Maar ook andere thema’s, inzichten en oefeningen die helpen voor stressreductie en balans komen aan de orde. Hier lees je er meer over.
